W Ciążeniu zabili i zjedli dziecko

Odkrycia niespalonych czaszek w grobach kultury łużyckiej należą do rzadkości, a znaleziona przez nas czaszka dziecka, to pierwszy tego typu przypadek znany z terenów Polski – mówi Ilona Jagielska z Muzeum Ziemi Pyzdrskiej

Na nietypowy pochówek natrafili archeolodzy sprawujący nadzór nad budową kanalizacji. Tu należy wyjaśnić, że ludność kultury łużyckiej zazwyczaj paliła swoich zmarłych. I czternaście takich grobów, ze skremowanymi szczątkami w popielnicach lub bezpośrednio w ziemi, również odnaleziono w Ciążeniu. Pod jedną z urn znajdowała się niespalona czaszka.

– Według analizy antropologicznej spalone kości w urnie należały do osobnika w wieku 35-40 lat, a niespalona czaszka spod popielnicy należała do dziecka 5-6- letniego – relacjonuje Ilona Jagielska.

Dlaczego kilkulatek nie został skremowany? Archeolodzy przypuszczają, że może to być pozostałość uczty kanibali. Ślady ludożerstwa dość często odkrywane są na stanowiskach związanych z kulturą łużycką, w tym także w Słupcy oraz najbardziej znanym Biskupinie. Z niektórych obiektów, jak np. grodziska w Gzinie (powiat bydgoski), mamy dowody kanibalizmu wręcz na masową skalę. Uczeni są przy tym zgodni, że to nie głód skłaniał do zjadania innych ludzi.

– Był to kanibalizm rytualny, kultowy – tłumaczy prof. Jadwiga Chudziakowa. – Ludzie, żyjący w tym okresie, nie mieli za mało białka, żeby w taki sposób uzupełniać jego niedobory (poprzez spożywanie ludzkiego ciała). Przyczyn należy więc szukać w bliżej nam nie znanych wierzeniach. Nieżyjący już poznański archeolog Witold Hensel uważał, że kanibalizm mógł być częścią obrzędów związanych z pochowkami plemiennych naczelników.

– Najprawdopodobniej pogrzeby te były organizowane z większym przepychem – pisał w swym dziele „Polska starożytna”.

– Badania dowodzą również, że w czasie pogrzebu dostojnika zwoływane uczty kanibalistyczne. (…)

Trudno wytłumaczyć czy identyczną rolę spełniało zabijanie i konsumowanie starca, dziecka, młodzieńca czy osoby w kwiecie wieku. Być może konsumowano osobę o ściśle wytyczonych cechach. Nie wiadomo, jakiego pochodzenia były osoby składane w „ofierze”. Czy byli to współplemieńcy, jeńcy, wrogowie, czy osoby innej etnografii. Ciążeńskie cmentarzysko pochodzi z okresu halsztackiego (800- 450 p.n.e.), ostatniego w rozwoju kultury łużyckiej.

Nie wiadomo, z jakim ludem należy wiązać ówczesnych mieszkańców naszych ziem. W okresie międzywojennym obowiązujące były dwie konkurencyjne teorie: niemiecki archeolog Gustaf Kossinna udowadniał, że byli to Pragermanie, zaś jego polski uczeń Józef Kostrzewski, że Prasłowianie (słynny prasłowiański Biskupin). Obecnie obie te teorie zostały odrzucone przez większość uczonych.