Prawoślaz Lekarski (Althaea officinalis)

Prawoślaz lekarski jest rośliną wieloletnią należącą do rośliny ślazowatych(Malvaceae). Cała roślina pokryta jest miękkimi, szarymi włoskami, osiąga wysokość do 150 cm . Liście prawoślazu są duże o karbowanych brzegach . Kwiaty o koronie promienistej, duże, koloru różowego, umieszczone na wierzchołkach łodyg. Kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina pochodzi obszarów Morza Śródziemnego. Obecnie występuje powszechnie niemal w całej Europie. Od wieków roślina ta stosowana jest w lecznictwie stąd też jego nazwa łacińska Althaea pochodzi od greckiego słowa althos co oznacza leczyć. W średniowieczu prawoślaz był także składnikiem kuchni egipskiej, greckiej, chińskiej oraz rzymskiej. Wyciąg z korzenia używany jest jako dodatek smakowy do chałwy, a jadalne kwiaty i liście dodawane są do sałatek lub stanowią element dekoracyjny dań.

Do celów leczniczych używa się korzenia prawoślazu- Radix Althaeae pozyskiwanego głównie jesienią oraz liści – Folium Althaeae, które zbiera się w lipcu lub sierpniu. Surowce pozyskuje się wyłącznie z roślin uprawianych w drugim lub trzecim roku wegetacji. Podstawowymi składnikami czynnymi korzenia są śluzy, których zawartość zmienia się zależnie od pory zbioru surowca i okresu wegetacji. Im korzenie starsze, tym śluzu więcej. Zbierany późną jesienią zawiera nawet 10% śluzu, natomiast w lecie jedynie 5%. Śluz ten ma odczyn kwaśny. Oprócz tego w korzeniu znajduje się około 10% pektyn, 10% sacharozy, asparaginy, betainy, sole mineralne oraz skrobia. Jej zawartość jest zmienna i spada w okresie jesienno-zimowym, gdy wzrasta ilość śluzu. Liść prawoślazu również jest surowcem śluzowym. Zawartość tego składnika dosięga również do 10 % ponadto zawiera flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne oraz sole mineralne.

Dzięki zawartości tym składników prawoślaz ma działanie: powlekające, łagodzące oraz osłaniające znajdując szerokie zastosowanie w schorzeniach górnych dróg oddechowych takich jak nieżyt oskrzeli, gardła i krtani głównie do produkcji preparatów na kaszel. Pomocny jest również w stanach zapalnych przewodu pokarmowego m.in. nieżytach i wrzodach żołądka, nadkwaśności. W uporczywych zaparciach zalecane jest przyjmowanie sproszkowanego korzenia prawoślazu zmieszanego przed użyciem z wodą, który pęczniejąc w jelitach spulchnia masy kałowe, wzmaga ruchy perystaltyczne jelit i ułatwia wypróżnianie. Wodny wyciąg działa osłaniająco na błonę śluzową żołądka tym dłużej i skuteczniej im wyższa jest kwasowość soku żołądkowego, gdyż śluz zwiększa swą lepkość pod wpływem kwasu żołądkowego. Po podaniu doustnym niektóre składniki surowca są wydalane z moczem i działają przeciwzapalnie na drogi moczowe oraz odgrywają rolę koloidów ochronnych, przeciwdziałających krystalizacji składników mineralnych. Zawarte w prawoślazie śluzy mają zastosowanie zewnętrznie ponieważ pokrywają błony śluzowe lub skórę warstwą ochronną utrzymującą się przez dłuższy czas chroniąc w ten sposób przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych. Dzięki też temu preparaty z prawoślazu łagodzą stany zapalne skóry, podrażnienia i uszkodzeniach. Mają zastosowanie w leczeniu czyraków i owrzodzeń oraz okładów zmiękczających na skórę.

Ze względu na brak składników silnie działających i przyjemny smak często preparaty z prawoślazu stosowane są w pediatrii. Związki śluzowe potrafią zmniejszyć wchłanianie tłuszczów z pokarmu, przyczyniając się w ten sposób do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Jednak stosowanie wyciągów długotrwale może powodować niedobory witamin, soli mineralnych lub innych związków ponieważ śluz hamuje ich przyswajanie z przewodu pokarmowego. Mimo tego ziele prawoślazu jest bardzo bezpieczne w użyciu i co też ważne w dzisiejszych czasach nie stwierdzono do tej pory reakcji alergicznych na ten surowiec.