Skóra ma problem – Alergie skórne

Alergia, popularnie nazywana uczuleniem, jest to patologiczna odpowiedź naszego organizmu na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z tworzeniem się swoistych przeciwciał odpowiedzialnych za powstanie stanu zapalnego w organizmie. Choroby alergiczne skóry są przewlekłymi, nawrotowymi stanami zapalnymi i obejmują one między innymi: atopowe zapalenie skóry, pokrzywki i obrzęki.

Jedną z najczęściej występujących chorób alergicznych skóry jest pokrzywka, w której wykwitem pierwotnym jest bąbel pokrzywkowy (rodzaj obrzęku, różowy lub porcelanowobiały). Najbardziej charakterystyczną jego cechą jest szybkie powstawanie i równie szybkie ustępowanie bez pozostawienia blizny.

Na skórze objawia się on jako twardy, często bolesny w dotyku guzek o różnorodnym kształcie, ale zawsze wyraźnych granicach. Pojawia się w różnych miejscach na całym ciele, może być pojedynczy lub mnogi. Bąble pokrzywkowe są najczęściej niewielkie, jednak mogą być niekiedy bardzo dużych rozmiarów i obejmować większe obszary skóry, tworząc obraz chorobowy charakterystyczny dla pokrzywki olbrzymiej. Pokrzywka sama w sobie nie jest groźna, ale za to bardzo uciążliwa dla osoby uczulonej.

Problem mogą stanowić natomiast pojawiające się dość często objawy towarzyszące, takie jak obrzęk błon śluzowych jamy ustnej i dróg oddechowych. Jeśli dojdzie do obrzęku w obrębie krtani, istnieje ryzyko wystąpienia duszności i zagrożenia dla pacjenta.Pokrzywkę powodują rozmaite alergeny wziewne, alergeny pokarmowe, leki, bakterie, a dzielimy ją na ostrą, przewlekłą oraz przewlekłą przerywaną, o czym decyduje przebieg choroby.

Wyprysk kontaktowy, nazywany też kontaktowym zapaleniem skóry, to powierzchowne zmiany na skórze o charakterze zapalnym, które powstają w wyniku kontaktu chorego z alergenem w życiu codziennym. Alergiczny wyprysk kontaktowy (ostry lub przewlekły) jest najczęstszą postacią wyprysku i może być powodowany głównie przez chrom, nikiel, gumę, barwniki, ale także substancje zawarte w kosmetykach lub tworzywach sztucznych.

Objawy kliniczne choroby powstają w ciągu dwóch faz. Pierwsza faza polega na penetracji związków chemicznych do naskórka i tworzeniu specyficznych kompleksów z białkami. Druga faza jest fazą wyzwalania reakcji alergicznej w organizmie. Z tego powodu, po ponownym kontakcie z substancją uczulającą, po 5 do 7 dniach, ujawniają się objawy kliniczne w postaci wypryskowych zmian skórnych o charakterze grudkowo-pęcherzykowym, gdzie ognisko choroby jest dobrze odgraniczone od otoczenia i mocno swędzi, ale ustępuje bez pozostawienia śladu.

Czasem zmianom na skórze towarzyszą obrzęk i podwyższona temperatura ciała. Przewlekłe kontaktowe zapalenie skóry prowadzi najczęściej do lichenizacji, gdzie skóra w miejscu zmian staje się sucha, szorstka i pogrubiała – przypomina skórę słonia. Wyprysk kontaktowy może ciągnąć się latami i często nawracać, a ustalenie czynnika wywołującego objawy nie zawsze jest proste lub nawet możliwe.

Charakterystyczne umiejscowienie zmian skórnych może nam pomóc w rozpoznaniu alergenu. Zazwyczaj stosuje się testy płatkowe. Polegają one na przyłożeniu bibułki nasączonej danym alergenem do skóry i odczytaniu wyników po 48, 72 i 96 godzinach. O dodatnim wyniku próby świadczy obrzęk, rumień lub zmiany grudkowe w miejscu przyłożenia płatka.

Atopowe zapalenie skóry jest to zespół objawów skórnych o charakterze zapalnym, które związane są z genetycznie uwarunkowanym niedorozwojem bariery skórnej i nadwrażliwością miejscową. Jest to choroba przewlekła charakteryzująca się zmianami wypryskowymi z silnie zaznaczonym świądem, któremu dodatkowo towarzyszy lichenizacja, czyli zgrubienie i szorstkość długotrwale zmienionej zapalnie i drapanej skóry.

Atopowe zapalenie skóry rozpoczyna się zazwyczaj w dzieciństwie, ale istnieją również przypadki wystąpienia pierwszych objawów u osób dorosłych. Choroba często nawraca, choć ma tendencje do wygasania wraz z wiekiem. Wśród przyczyn atopowego zapalenia skóry wymienia się m. in. atopię oraz zaburzenia mechanizmów odpornościowych w skórze. Jednak to czynniki genetyczne odgrywają kluczową rolę w występowaniu AZS, dlatego musimy pamiętać, że dziecko rodziców chorych na AZS jest bardziej narażone na to schorzenie, niż dziecko rodziców zdrowych.

Dowiedziono również, że istnieje związek między pewnymi substancjami a ryzykiem wystąpienia zmian wypryskowych u chorych na atopowe zapalenie skóry (pacjenci po ekspozycji na dany alergen częściej doświadczali nawrotów choroby lub nasilenia jej objawów). Do alergenów najczęściej wiązanych z tą chorobą należą alergeny wziewne (pyłki, kurz, roztocza), pokarmy, antygeny bakteryjne, grzybicze (niektóre drożdżaki) i wirusowe.

Istnieją również tak zwane autoantygeny, czyli białka własne organizmu, przeciw którym powstają przeciwciała i dochodzi do reakcji alergicznej. Wśród czynników nasilających objawy atopowego zapalenia skóry warto wymienić nagłe zmiany temperatury otoczenia, zbyt częste mycie w wysuszających skórę detergentach i mydłach, małą wilgotność powietrza, zakażenie skóry gronkowcem złocistym.

Istnieje także związek między wystąpieniem objawów AZS a noszeniem wełnianych swetrów, co ma związek z obecnością lanoliny w owczej wełnie. Nie do przeoczenia wydaje się również fakt, że stres wyraźnie nasila świąd i zmiany skórne u chorych na atopowe zapalenie skóry.

Cz. II

Coraz większa liczba alergików to cena, jaką płacimy za wygodę życia. Na szczęście pojawiają się coraz nowsze metody leczenia alergii, leki są coraz bezpieczniejsze, lepsze i skuteczniejsze. Podstawą w leczeniu alergii jest unikanie alergenów, na które jesteśmy uczuleni. Jeśli mamy uczulenie na przykład na: mleko, jajka, cytrusy, czekoladę czy produkty z glutenem, nie możemy ich jeść nawet w najmniejszej ilości.

Pamiętajmy, że mogą one być „ukryte” tam, gdzie się ich najmniej spodziewamy, np. mleko – w pieczywie, ciastkach, a gluten – w parówkach, pasztetach. Histamina to substancja, którą układ odpornościowy produkuje wówczas, kiedy czuje, że atakują go zarazki.

U alergika jednak histamina jest wytwarzana także wtedy, gdy jego organizm zetknie się nie z chorobotwórczym drobnoustrojem, tylko np. z pyłkiem trawy, sierścią kota lub białkiem mleka. W efekcie pojawia się katar, kaszel, a skóra i oczy zaczynają mocno swędzieć. W takiej sytuacji najczęściej podawane są leki antyhistaminowe, które hamują wydzielanie histaminy. Dzielimy je na leki pierwszej (clemastyna), drugiej (loratadyna, cetyryzyna) i trzeciej (fexofenadyna) generacji.

Te pierwsze są skuteczne, ponieważ szybko zmniejszają reakcję alergiczną i świąd, niestety oddziałują również silnie na ośrodkowy układ nerwowy (mogą powodować senność, kłopoty z koncentracją). Leki drugiej generacji działają wolniej, równie skutecznie, ale nie działają tak silnie na ośrodkowy układ nerwowy.

Leki z ostatniej grupy są najnowocześniejsze, bardzo skuteczne i co najważniejsze działają najmniej nasennie i uspokajająco, dlatego można je stosować bardzo długo i o dowolnej porze dnia. W różnego typu alergiach, m.in. w atopowym zapaleniu skóry leczenie z wyboru polega na miejscowym, przewlekłym stosowaniu kortykosteroidów (hydrokortyzon, mometazon, flutikazon, itp.) w postaci maści lub kremu.

Niestety taka terapia niesie ryzyko wystąpienia wielu działań niepożądanych, między innymi zmian zanikowych skóry. Obawa przed takimi działaniami, a także konieczność systematycznego, codziennego stosowania leku powoduje, że wielu chorych nie przestrzega zaleceń lekarskich. W praktyce dermatolodzy najczęściej stosują 2 schematy leczenia kortykosteroidami miejscowo: krótkie leczenie silnie działającym preparatem lub dłuższe stosowanie kortykosteroidu o słabym działaniu.

W terapii stanów zapalnych skóry o nieznanej etiologii, stanów zapalnych powstałych w wyniku urazów mechanicznych lub jako uzupełnienie terapii chorób skóry przebiegających z nadmierną suchością i świądem stosuje się też z dużym powodzeniem maści zawierające w swym składzie zespół flawonów izolowanych z korzenia tarczycy bajkalskiej (Scutellaria baicalensis G.) lub kompleks sylimarynowofosfolipidowy.

Działanie tych substancji oparte jest na hamowaniu syntezy komórkowych mediatorów zapalenia. Ponadto zespół flawonów hamuje wydzielanie histaminy i zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, dzięki czemu łagodzi obrzęk towarzyszący stanom zapalnym skóry. Według najnowszych zaleceń lekarzy dermatologów osoby z atopowym zapaleniem skóry powinny do mycia i kąpania, zamiast zwykłych mydeł i szamponów, używać specjalnych kosmetyków, tzw. emolientów (kupisz je w aptece bez recepty), które jednocześnie nawilżają oraz natłuszczają skórę.

Obecnie są dostępne całe serie kosmetyków dla alergików: mydełka, płyny do kąpieli, olejki, szampony, lotiony, kremy.