Tajemnica skrywana na cmentarzu
Kawaler orderu Virtuti Militari i Legii Honorowej
Dzieje Lądku obfite są w akcenty patriotyczne. Karty historii zapełniały do tej pory przede wszystkim wydarzenia z II wojny światowej. Społeczność lądkowska dawno już zapomniała o zasłużonym wojskowym, pochowanym na lokalnym cmentarzu. O tym, że Łukasz Jaskólski został odznaczony krzyżem Virtuti Militari nie wiedział nikt. Aż do teraz…
TAJEMNICZY GRÓB
Chyba nikt nie wątpi w patriotyzm społeczności lądkowskiej. Korzenie te dotyczą szczególnie okresu wojennego w Polsce. Okazuje się jednak, że Lądek zapomniał o człowieku pochowanym na tutejszym cmentarzu. Człowieku, uhonorowanym najstarszymi i najwyższymi odznaczeniami Polski i Francji.
„Ostatnimi czasy często odwiedzałem cmentarz w Lądku. Pewnego razu moją uwagę przykuł duży stary pomnik znajdujący się przy głównej alejce. Z daleka widać, że jest on zaniedbany. Nie wiedziałem jeszcze kim jest człowiek pochowany w tym miejscu. Na płycie większość napisu jest już nieczytelna. Postanowiłem dowiedzieć się czegoś więcej o oficerze Łukaszu Jaskólskim” – mówi Mariusz Wróblewski, nauczyciel z lądkowskiej szkoły.
Na płycie nagrobkowej część napisów kilka lat temu została poprawiona przez tutejszych harcerzy. Większość liter zapisanych staroświecką czcionką pozostało nieczytelne przez upływ czasu.
Na nagrobku informacja jest niepełna i tajemnicza: Łukasz Jaskólski, B. Oficer wyższy, B. Wojsk Polskich, Kawaler Orderowy Wojskowego Polskiego i Legii Honorowej. Żył lat 75, UM. 20 września 1851 roku.
Zaczęły się poszukiwania historii o Jaskólskim. Pierwsze kroki nauczyciel skierował do sołtysa Lądku Stanisława Śmigielskiego, który niegdyś spisał z ksiąg parafialnych istotne, historyczne wydarzenia. Krótka notka zapisana w księdze daje już nieco więcej informacji.
„Działo się 28.09. Stawili się Andrzej Moller rządca dóbr Żelechowa lat 37 zamieszkały Żelechów gubernia lubelska pow. Łykowski i Paweł Jaskólski lat 44 archmistrz z D… (nieczytelna nazwa miejscowości) tow. kredytowego ziemskiego guberni Warszawskiej, w Kaliszu zamieszkały i oświadczają że 23.09 zmarł Łukasz Jaskólski, dzierżawca dóbr Ratynia były płk Wojsk Polskich Kawaler Krzyża Wojskowego Polskiego, Legii honorowej Kawaler. We wsi D… w wielkim księstwie poznańskim urodzony, w Ratyniu zamieszkały lat 74, syn Tomasza i Antoniny, owdowiał Annę z Baronów Danglów.”
Dzierżawca dóbr w Ratyniu, odznaczony krzyżami wojskowymi o niewiadomym do końca znaczeniu. Ciekawość nie pozwalała tego tematu zostawić w spokoju.
VIRTUTI MILITARI I LEGIA HONOROWA
Mieszkający w Lądku dziennikarz naszego tygodnika Marcin Wróblewski postanowił przyczynić się do rozwikłania zagadek z lądkowskiego cmentarza.
„Nie dawało mi spokoju to, że nie mogłem poszukać żadnych informacji o Krzyżu Wojskowym Polskim. Takiego orderu nie mogło być, musiała być inna nazwa. Napisałem do kilku historyków, genealogów, którzy zajmują się na co dzień takimi zagadkami. Jeden z nich podsunął mi pomysł, aby sprawdzić co o tym człowieku napisał w swojej publikacji dr Zdzisław Wesołowski. To był ważny moment w naszych poszukiwaniach” – mówi Marcin Wróblewski.
Po przestudiowaniu listy dr. Wesołowskiego okazało się, że Krzyż Wojskowy Polski to nazwa używana tylko w latach 1815-1831. Nazwę taką nosił jednak order, który nadawany był od 1792 roku – order Virtuti Militari. Mimo zmienionej nazwy na medalu z tego okresu widnieje napis, o którym wie każdy Polak, znający chociażby podstawy historii. Virtuti Militari jest najstarszym odznaczeniem w Polsce nadawanym po dzień dzisiejszy.
Jest to również najwyższe odznaczenie za wybitne zasługi wojskowe. Drugi z niezrozumiałych zwrotów – Legia Honorowa, była łatwiejsza do sprawdzenia. Medal Legii Honorowej jest to najwyższe odznaczenie Francji, nadawane obecnie przez francuski rząd. Jako pierwszy odznaczenie to nadawał Napoleon Bonaparte, od roku 1802. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że Łukasz Jaskólski otrzymał te dwa odznaczenia za udział w wojnach napoleońskich.
„Dowiedzieliśmy się również, że Jaskólski był kapitanem w drugim pułku ułanów. Na początku XIX wieku pułk ten mógł brać udział w wojnach napoleońskich, nawet w bitwie pod Waterloo. Po rozbiorach Polski, pułk na kilka lat przestał istnieć. Odrodził się jednak we Włoszech. Później rzesze patriotów powierzyło swe nadzieje w przywódcy Francuzów. Mimo upadku imperium Napoleona pułk przetrwał zawieruchę by służyć dalej pod sztandarami Królestwa Polskiego” – mówią bracia Marcin i Mariusz Wróblewscy.
Zapomniana dawno historia Łukasza Jaskólskiego zaczęła się odradzać. Virtuti Militari, Legia Honorowa, walka w pułku powstałym w Legionach Polskich we Włoszech – człowiek pochowany na lądkowskim cmentarzu, to znaczna postać nie tylko dla lokalnego społeczeństwa. Historia jego życia związana jest z patriotycznymi zrywami walki o wolność Polaków w czasie zaborów.
ŻONA „Z BARONÓW DANGLÓW”
Kolejnym wątkiem do wyjaśnienia w tej sprawie była druga część napisu na pomniku. Zniszczone przez czas pochyłe, z pewnością niegdyś piękne pismo, jest dziś w dużej mierze nieczytelne. Na szczęście z pomocą w tej kwestii przyszła nam polonistka z lądkowskiego gimnazjum, Anna Tomal, która kilka lat temu zapisała znajdujące się na tym pomniku informacje, gdy były one jeszcze czytelne. Napis brzmi: „Stroskana żona ten pomnik stawiając w dowód przywiązania prosi o wstawienie się za Jego Duszę u Przedwiecznego.” Żoną Łukasza Jaskólskiego była Anna, z domu Dangel. Jej drzewo genealogiczne zapisane było przez Stanisława Loza w publikacji: „Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach.”
Z tego wydawnictwa dowiadujemy się kilka istotnych informacji. Są one nieco rozbieżne z tymi znajdującymi się na pomniku, lecz z pewnością chodzi o te same osoby. Łukasz Jaskólski miał urodzić się 14 lipca 1777 roku, a Anna 28 grudnia 1783 w Warszawie. Ślub Łukasz i Anna zawarli w Warszawie 4 stycznia 1817 roku. Zapis nie informuje o dzieciach Jaskólskich, dlatego należy przypuszczać, że małżeństwo nie miało potomków. Anna Jaskólska (von Dangel), miała czternaścioro rodzeństwa. Zmarła 27 maja 1853.
OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA
„Informacje cały czas zbieramy. Weszliśmy w dobry kontakt z historykami i genealogami w całej Polsce. Udzielają nam oni wskazówek w jakich archiwach musimy szukać informacji o Jaskólskim. Niektórzy sami pomagają nam szukać, przez co jest nam dużo łatwiej” – mówi Mariusz Wróblewski.
„Mamy przygotowany plan, jakie archiwa musimy odwiedzić osobiście, bo nikt nie udzieli nam informacji na odległość. Dużo łatwiej jest mi uzyskać przychylność osób pracujących w tych archiwach zaznaczając na wstępie, że posiadam legitymację prasową a szukany materiał przyda mi się do publikacji.” – dodaje Marcin Wróblewski.
Bracia będą dążyć do wyjaśnienia wszystkich tajemnic związanych z Łukaszem Jaskólskim. Brakuje kilku cennych informacji, które mogą okazać się kluczowe.
„Chcemy poznać jego całą historię, która jest zapisana w różnych archiwach, księgach. Powoli dojdziemy do wszystkiego, odkryjemy wszelkie tajemnice. Informacje, które zdobyliśmy już dziś układają się w całość, teraz spróbujemy dowiedzieć się o szczegółach związanych z osiedleniem się Jaskólskiego w Ratyniu, oraz o tym w jakich dokładnie walkach brał udział.” – mówią bracia.
Według Wróblewskich są dwie przeszkody, które będą musieli pokonać. Pierwsza to czas, ponieważ poszukiwania informacji o zapomnianym bohaterze zajmą z pewnością kilkadziesiąt, jeśli nie kilkaset godzin spędzonych w archiwach. Druga – pieniądze.
„Oprócz wyjazdów, telefonów i opłat za uzyskiwane dane (tak jak w przypadku publikacji dr. Wesołowskiego) będzie jeszcze jeden duży koszt do pokrycia. Planujemy odnowienie pomnika. Między innymi wymiana zniszczonej płyty, odrestaurowanie ogrodzenia i samego obelisku. Chcemy również pod pomnikiem umieścić tablicę z informacjami, które zdobyliśmy i które jeszcze zdobędziemy, żeby nikt nie musiał szukać w archiwach zapisków o Jaskólskim. Każdy kto się tym zainteresuje będzie miał jasno przedstawione kim był człowiek pochowany przy głównej alejce lądkowskiego cmentarza. Być może znajdziemy fundusz, który wspomoże taką inicjatywę. W napisaniu projektu pomoże nam na pewno pani Janina Taras ze stowarzyszenia Warto Pomagać, ponieważ ma w tym doświadczenie i chętnie wesprze nasze działania. Jeśli będzie taka potrzeba zwrócimy się o pomoc do jednostek wojskowych. Już teraz wiemy, że nie możemy liczyć na pomoc proboszcza parafii, ale liczymy na odzew samorządowców z naszego terenu.” – mówią panowie Wróblewscy.
Działania zmierzające do przypomnienia społeczeństwu gminy Lądek osoby pułkownika Łukasza Jaskólskiego, dzierżawcy dóbr Ratynia, spoczywającego na lądkowskim cmentarzu są godne uwagi. Czy jakaś instytucja, stowarzyszenie lub osoby prywatne wesprą dążenia Marcina i Mariusza Wróblewskich? Czas pokaże, czy ktoś oprócz nich chce ocalić od zapomnienia symbol polskiego patriotyzmu.
mozliwa rodzina z okolic SLUPCY dane ze strony http://www.slupcagenealogy.com
Jaskulski Andrzej 1857 Oct 5 40 Stanislaw Holarek Katarzyna Niezgoda Giewartow Poznan Poland FHL Film 719070, also on FHL Film 1957930 Item 3, also on FHL Film 1957930 Item 4
Jaskulski Elzbieta 1810 Apr 15 65 Boguslaw unknown Elzbieta Drzewce Zagorow Poznan Poland FHL Film 2161272 Item 1
Jaskulski Florentyna 1883 116 Andrzej Rakow Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 1618655 Item 6
Jaskulski Helena 1890 115 Andrzej Ratsiew Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 2055689 Item 4
Jaskulski Jakob 1798 Jul 22 39 Wojciech unknown Agnieszka Siernicze Ostrowite Poznan Poland FHL Film 2063385 Item 3
Jaskulski Jan 1895 165 Andrzej Rakosow Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 2055690 Item 1
Jaskulski Jozef 1839 15 Kazimierz Kujawa Lucya Kapiel Ostrowite Poznan Poland FHL Film 2063391 Item 1, also on FHL Film 2063386 Item 1
Jaskulski Jozef 1866 Mar 71 Bartlomiej Kubiak Antonia Malgorzatow Zagorow Poznan Poland FHL Film 1191337 Item 20, also on FHL Film 2055689 Item 1
Jaskulski Jozef 1898 18 Wawrzyniec Koziarski Michalina Wiktorow Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2
Jaskulski Katarzyna 1903 87 Wladyslaw Matecki Franciszka Przeclaw Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 3
Jaskulski Kazimiera 1893 32 Andrzej Rokosz Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 2055689 Item 4
Jaskulski Lucian 1897 115 Karol Lubanski Florentyna Jarockie Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2
Jaskulski Marcin 1851 Oct 187 Stanislaw Stolarski Katarzyna Malgorzatow Zagorow Poznan Poland FHL Film 765773 volume 52, also on FHL Film 2162128 Item 3
Jaskulski Maryanna 1875 235 Andrzej unknown Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 2055689 Item 3, also on FHL Film 1618654 Item 12
Jaskulski Mateusz 1797 Sep 17 12 Mateusz unknown Agnieszka Jarotki Ostrowite Poznan Poland FHL Film 2063385 Item 3
Jaskulski Pelagia 1877 63 Andrzej Radocki Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 2055689 Item 3, also on FHL Film 1618654 Item 14
Jaskulski Stanislaw 1901 102 Wladyslaw Matecki Franciszka Przeclaw Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2
Jaskulski Stanislawa 1879 77 Andrzej Rak Elzbieta Zagorow Zagorow Poznan Poland FHL Film 2055689 Item 3, also on FHL Film 1618655 Item 2
Jaskulski Stefan 1901 10 Karol Lubanski Florentyna Jarockie Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2
Jaskulski Walenty 1895 7 Wawrzyniec Koziarow Michalina Kapiel Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2
Jaskulski Wladyslaw 1895 83 Karol Lubanski Florentyna Jarockie Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2
Jaskulski Zygmunt 1897 114 Karol Lubanski Florentyna Jarockie Ostrowite Poznan Poland FHL Film 1575055 Item 2